مطالبی در مورد بیابان ها و انواع گروه های رصدگری

بیابان ها مناظر وسیع و بایری هستند که حدود یک سوم سطح زمین را پوشانده اند. آنها با درجه حرارت شدید، بارندگی کم و پوشش گیاهی کم مشخص می شوند.

 

با وجود شرایط سخت، بیابان‌ها خانه طیف متنوعی از گیاهان و جانوران هستند که برای بقا در این محیط‌های چالش‌برانگیز سازگار شده‌اند.

به همین دلیل، بیابان ها به مقصدی محبوب برای گروه هایی از ناظران تبدیل شده اند که می خواهند زیبایی و حیات وحش منحصر به فرد این مناطق را تجربه کنند.

 

 

 

پرنده نگرها

یکی از محبوب ترین گروه های ناظران در بیابان ها پرنده نگرها هستند. بیابان ها محل زندگی گونه های مختلف پرندگانی هستند که برای زنده ماندن در این محیط های خشک سازگار شده اند; برخی از رایج ترین پرندگان بیابانی شامل شکارچیانی مانند: عقاب و شاهین و همچنین پرندگان آوازخوانی مانند لارک و گنجشک هستند.

پرنده نگرها اغلب در فصول مهاجرت که دسته های بزرگی از پرندگان از این مناطق عبور می کنند به بیابان ها سفر می کنند.

 

 

 

رصدگران ستاره ها

گروه دیگری از علاقه مندان به کویر رصد گران ستاره ها می باشند که به دلیل موقعیت‌های دور از محیط شهری و آسمان صاف، بهترین فرصت‌ها را برای رصد ستارگان فراهم می‌کنند. فقدان آلودگی نوری در این نواحی امکان دید واضحی از ستارگان، سیارات و دیگر اجرام آسمانی را فراهم می کند; رصدخانه های زیادی به دلیل شرایط ایده آل برای رصدهای نجومی در مناطق کویری ساخته شده اند.

 

گروه رصدگران ستاره های مهمان کهن سرای کیهان

گروه رصدگران ستاره های مهمان کهن سرای کیهان

 

 

 

علاقه مندان به حیات وحش

علاقه مندان به حیات وحش نیز به خاطر جانوران منحصر به فردشان به بیابان ها کشیده می شوند. حیوانات بیابانی مانند شتر، کایوت، مار، مارمولک و عقرب در سراسر این مناطق یافت می شوند; ناظران می‌توانند از تورهای راهنما استفاده کنند یا در مسیرهای بیابانی پیاده‌روی کنند تا این حیوانات را در زیستگاه‌های طبیعی‌شان، ببینند.

 

گروه رصد ستارگان در اقامتگاه بومگردی کهن سرای کیهان

گروه رصد ستارگان در اقامتگاه بومگردی کهن سرای کیهان

 

زمین شناسان و باستان شناسان

در نهایت، زمین شناسان و دیرینه شناسان نیز برای اهداف تحقیقاتی به مناطق بیابانی رفت و آمد می کنند. بیابان‌ ها مجموعه‌ای از تشکل‌های زمین‌شناسی مانند تپه‌های شنی، صخره‌ها و دره‌ها را ارائه می‌دهند که بینشی از تاریخ زمین ارائه می‌کنند.

فسیل هایی از حیوانات ماقبل تاریخ نیز به دلیل آب و هوای خشک، که آنها را حفظ می کند در مناطق بیابانی کشف می شود.

 

 

 

بیابان ها محیط های جذاب و منحصر به فردی هستند که طیف متنوعی از ناظران را به خود جذب می کنند;

در این مناطق بایر از رصدگران ستارگان گرفته تا علاقه مندان به حیات وحش یا زمین شناسان، چیزی برای همه وجود دارد.

ما در اقامتگاه بومگردی کهن سرای کیهان، به خاطر قرار گرفتن در مجاورت پارک ملی کویر، هر ساله چندین بار میزبان عزیزانی که در بالا به آن ها اشاره شد، هستیم.

سنرد روستایی در شهرستان گرمسار است  .

که دارای بناهای تاریخی متعددی می باشد

حمام سنرد از جمله مکان های دیدینی می باشد

کهن سرای کیهان شما را به دیدی این مکان دیدنی دعوت می کند

با اقامت در این مکان زیبا از امکانات ما  بهره مند شوید

در این ویدیو خیلی سریع و راحت به شما نحوه طبخ ته چین گرمساری، این غذای خوشمزه و لذیذ را آموزش میدهیم.
نظرتون را در مورد ته چین گرمساری و تجربه پخت آن پایین همین پست بگویید.
جهت رزرو اقامتگاه در شهر گرمسار و روستای سنرد می توانید اینجا کلیک کنید.

تونل نمکی گرمسار

گرمسار شهری جذاب و دیدنی در استان سمنان است که قدمت آن و جاذبه هایی که در آن دارد

به سال های پیش و دوران اشکانیان باز می گردد. در همسایگی این شهر دیدنی یک کویر پهناور،

کوه دماوند و چندین قله ی دیگر قرار گرفته است که جلوه ی بی نظیری را برای بازدیدکنندگان فراهم

می آورد.

اقامتگاه بومگردی کهن سرای کیهان قصد دارد در این مطلب درباره یکی از دیدنی های شگفت انگیزی

که در شهر گرمسار وجود دارد صحبت کند، این جاذبه جز طبیعت بی نظیر شهر گرمسار

محسوب می شود و گردشگران و طبیعت دوستان بسیاری هستند که برای بازدید از این منطقه

به شهر گرمسار سفر می کنند. برای سفر به تونل نمکی در گرمسار لازم است که اطلاعاتی

از این جاذبه ی گردشگری داشته باشید که ما در ادامه به شرح درباره ی آن ها صحبت خواهیم کرد.

 

 

تونل نمکی گرمسار

 

آشنایی با تونل نمکی گرمسار

تونل نمکی گرمسار یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان گرمسار میباشد

با توجه به آنچه که در بالا گفتیم، تونل نمکی در گرمسار یکی از شگفت انگیزترین جاذبه هایی است

که برای طبیعت دوستان و گردشگران گزینه ای عالی محسوب می شود و سالانه مسافران زیادی

برای بازدید از این منطقه به استان سمنان و شهر گرمسار سفر می کنند.

 

شهر گرمسار از شمال به دماوند و از غرب با ورامین، از شرق با آرادان و از سمت جنوب

با کویر مرکزی ایران همسایه است و از تنوع بالایی در طبیعتگردی برای گرشگران برخوردار می شود.

 

از جمله جاذبه هایی که در این منطقه می توانید شاهد آن ها باشید تپه های مریخی هستند

که از سراسر دنیا برای بازدید از آن ها به این منطقه سفر می کنند. اما تونل نمکی در گرمسار

جاذبه ای است که می خواهیم درباره آن در این مطلب صحبت کنیم و یکی از بهترین مکان هایی است

که می توانید برای بازدید از آن به این منطقه بروید. تونل نمکی در گرمسار بزرگترین معدن و تونل نمکی

در منطقه خاورمیانه است و در حال حاضر ۴۰ تونل نمک را در خود جای داده است.

لازم به ذکر است که بگوییم این غار سهم عمده ای در استخراج نمک در کشور ایران دارا می باشد.

چشمه نمک گرمسار

استخراج نمک از تونل نمکی

نزدیک به ده سال است که از معادن موجود در این شهرستان نمک استخراج می شود.

یکی از این معادن که به شکل کوه است و به دلیل استخراج نمک از آن سبب شده تا به شکل

غاری دستکن شده در بیاید.

به طور معمول برای ساخت تونل در جاده‌ها از یک قالب خاص

الگو برداری می ‌شود، قالبی که استحکام، دوام و امنیت تونل را تضمین کند اما برای حفر دهانه

و شکل‌گیری این غارنمکی تنها فاصله ارتفاع از سطح و عرض در نظر گرفته شده است،

بدین معنی که به طور تقریبی ارتفاع دو برابر عرض و به شکل مستطیل خواهد بود.

در ورودی تونل نمکی در گرمسار، دیواره های تیره و طوسی رنگی دارد و هر چه به عمق آن

نزدیک تر می شویم درون این غار روشن تر و براق تر دیده می شود.

نزدیک شدن به سطح های روشن تر گویای این موضوع است که زمان حفر آن نقطه از غار

به حال نزدیک تر است. زمانی که در مسیر این تونل ها پیاده روی می کنید

دیواره هایی از جنس نمک را مشاهده خواهید کرد که در سرتاسر آن قندیل هایی از نمک

آویزان هستند و همین موضوع زیبایی خاصی را به تونل نمکی در گرمسار بخشیده است.

غار نمکی گرمسار

در فاصله ۱۵ کیلومتری غرب گرمسار و ۹۰ کیلومتری تهران در جاده های ایوانکی و گرمسار

نزدیک به ۲۷ معدن نمک وجود دارد که با شما زمانی که از ایوانکی عبور می کنید تعدادی

از این تپه ها و مناظر آن ها را رویت خواهید کرد. ۵۰۰ متر قبل از خروجی آزادراه قم و گرمسار

یک خروجی در سمت راست قرار دارد که برای رفتن به معدن بی‌نظیر کوهدشت کهن می ‌بایست

وارد آن شد.

سنگ نمک

جلوه های بصری تونل نمکی در گرمسار

زمانی که به بازدید از این منطقه ی جذاب و دیدنی می روید، زیباترین منظره ای که به چشمانتان

برخورد می کند شیارهایی است که توسط باران شستشو می شود. همچنین در طول مسیر

“کریستال های نمک” هم خود نمایی می کنند که به شکل های گل کلمی، تخم مرغی،

لایه ای، با رنگ های متنوع دیده می شوند. این تنوع رنگ به دلیل وجود عناصر و ناخالصی ها

در ترکیب نمک است.

 

در داخل معدن نمک هم با توجه به آنچه که گفتیم تاریک و لغزنده است بهتر است که

جوانب احتیاط را به شدت رعایت کنید و حتما همراه خودتان یک چراغ قوه ی کوچک داشته باشید.

 

اقامتگاه بومگردی کهن سرای کیهان ارائه دهنده خدمات گردشگری ، اقامتگاه و …

پذیرای شما مسافران و مهمانان عزیر میباشد

 

پارک ملی کویر یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین مناطق حفاظت‌شده ایران است که بیشتر آن شهرستان گرمسار استان سمنان

و بخش‌های کوچکی هم در استان‌های تهران، قم و اصفهان قرار می‌گیرد.

 

پارک ملی کویر

 

منطقه کویر در سطح کره زمین یکی از چند نقاطی است که به‌عنوان ذخیره‌گاه کره زمین باید مورد حفاظت قرار گیرد.

منطقه کویر از سال ۱۳۴۳ «کانون شکار ایران» ـ که بعدها به سازمان حفاظت محیط زیست تبدیل شد ـ قرار گرفت و از سال ۱۳۵۵

به رده حفاظتی بالاتر پارک ملی ارتقا یافت. در سال ۱۳۵۷ با کاهش بخش‌هایی از شمال و افزایش بخش‌هایی در جنوب،

مساحت آن به ۶۷۰ هزار کیلومترمربع رسید و در سال ۶۱ باتوجه‌به شرایط اقتصادی، اجتماعی و امکانات

و توانایی‌های حفاظتی به دو قسمت پارک ملی به وسعت ۴۲۰ هزار هکتار شامل منطقه سیاه کوه، نخجیر، سفید آب

و کلیه ارتفاعات و تپه ماهورها و دشت‌های مجاور آن و منطقه حفاظت شده کویر به مساحت ۲۵۰ هزار هکتار

شامل دشت‌های مکوش، سیاه پرده، پرده زرد و ارتفاعات دوازده امام و نره خر کوه تقسیم شد و تحت مدیریت

اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان قرار گرفت.

 

موقعیت جغرافیایی

موقعیت جغرافیایی

 

راه‌های دسترسی

راه های دسترسی

 

راه‌های ورودی به پارک ملی کویر عبارت‌اند از:

مسیر اول : مناسب‌ترین راه ورودی منطقه ازطریق راه آسفالته ورامین، پیشوا تا یک کیلومتری ایستگاه راه آهن ابردژ ادامه دارد

و از مسیر جاده شنی قلعه بلند، عسگرآباد، حصار گلی به پاسگاه محیط‌بانی مبارکیه می‌رسد و وارد پارک ملی کویر می‌شود.

 

مسیر دوم : از شهرستان گرمسار به سمت جنوب آغاز و پس از عبور از جاده سنگفرش به محیط‌بانی سیاه کوه می‌رسد.

 

مسیر سوم : از کاروانسرای مرنجاب در شمال بیابان بندریگ و جنوب دریاچه نمک آران و بیدگل آغاز و پس از طی مسافتی

در حدود ۵۰ کیلومتر به محیط‌بانی سفیدآب می‌رسد.

 

مسیر چهارم : از سمت جنوبی پارک ملی کویر ازطریق کاشان، آران، مرنجاب به پاسگاه محیط‌بانی سفیدآب

و نرسیده به بند علی خان را ازطریق جاده ورامین، جواد آباد، چرمشهر به محیط‌بانی فصلی بندعلی خان می‌رسد.

 

مسیرهای دیگر : راه‌های دیگری برای ورود به منطقه وجود دارد که عبور از آن‌ها بدون راهنما کاری بسیار خطرناک است.

جهت جلوگیری از هرگونه پیشامد سوء و ناگوار احتمالی باید قبل از انجام برنامه سفر به کسب اطلاع

و مجوز اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان و هماهنگی با واحدهای تابعه مستقر در منطقه اقدام شود.

 

اقلیم

پارک کویر دارای چشمه ها و نهرهایی است. از جمله آن‌ها می‌توان به چشمه سفیدآب در نزدیکی محیط‌بانی سفید آب،

چشمه آبشار نمکی در نزدیکی ملک آباد و چشمه سیاه کوه در نزدیکی محیط بانی سیاه کوه اشاره کرد.

 

چشمه سفید آب

 

هنگام سفر به این کویر آب به اندازه کافی، ماشین مناسب برای بیابان،یدکی اضافی و بنزین کافی و جعبه کمک‌های اولیه،

کرم ضدآفتاب، کلاه و عینک دودی به همراه داشته باشید و همچنین پیشنهاد می‌شود برای رفتن به پارک ملی کویر

از تورهایی که می‌گذارند برای این پارک استفاده کنید تا از کاروانسراهای پارک ملی کویر همچون کاروانسرای دیرگچین،

قصر بهرام، تپه های مریخی و… سایر مکان‌ها و فضاهای پارک ملی کویر بهره‌مند شوید.

 

گونه‌های جانوری در پارک ملی کویر

گونه های جانوری

 

در مجموع ۳۴ گونه پستاندار، ۱۵۵ گونه پرنده و ۳۴ گونه خزنده در این منطقه شناسایی شده‌اند.

یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، گرگ، کفتار راه‌راه، گربه شنی، روباه قرمز، روباه شنی، جبیر، کل‌وبز، قوچ و میش،

شغال، سیاه‌گوش از جمله پستانداران شاخص این منطقه هستند.

 

پارک ملی کویر در گذشته یکی از بهترین زیستگاه‌های گورخر ایرانی بود، ولی اکنون نسل آن از میان رفته است.

در سال‌های پایانی دهه ۱۳۵۰ تخمین زده می‌شد در پارک ملی کویر حدود ۸۰۰ راس گورخر زیست می‌کردند،

اما بعد از گذشت سال‌ها هنوز باور کردنی نیست که جمعیت ۸۰۰ راسی گور پارک ملی کویر فقط در طول ۵ سال

به‌طور کامل نابود شد! آخرین گورهای پارک ملی کویر یک گله ۱۷ راسی در منطقه چاه قرقره در شرق پارک بودند

که آخرین بار در سال ۱۳۶۳ دیده شدند و پس از آن هرگز گزارشی از مشاهده گور در این منطقه به دست نیامد.

 

آهوی گواتردار هم اگر منقرض نشده باشد در آستانه انقراض قرار دارد، اما جمعیت جبیر (نوعی غزال ظریف‌تر و کوچک‌تر از آهو)

در این منطقه احتمالا بیشترین در تمام ایران است.

 

اقامتگاه بوگردی کهن سرای کیهان ارائه دهنده خدمات بومگردی ، اقامتگاه و … پذیرای شما مسافران و مهمانان عزیز میباشد.

 

در طول جاده سنگفرش در بخش های مشرف به آبراهه های باریک،

برای جلوگیری از نفـوذ آب و  تخـریب جـاده  طـرفین آن سکو سازی شده است.

در جبهه شمالی جاده با ایجاد آب گذر ممتد جهت هدایت آب باران و سیلابها که از بخش شمالی سرازیر می گردد،

از دیگر اقداماتی بوده است که از تخریب و آب گرفتگی سطح جاده جلوگیری به عمل آورده اند.

آب گذر ممتد شمالی جاده به گدارها و مسیل ها و سپس وارد رودخانه کویری می گردد.

جاده سنگفرش

۲ پل مهم در مسیر جاده سنگفرش

دوپل مهم در مسیر جاده سنگ فرش عبارتند از پل سفیـد و پل سیـاه بر روی رودخانه شور(لات جمعه)

و پل سفید بر روی رودخانه گلو احداث گردیده بود. پل رودخانه سفید دارای هفت دهنه بوده و بخش های

مانده از ان نشانگر عظمت و ساخت و ساز معماری کویری در آن زمان بوده است.

در بعضی از این طاق چشمه ها ی محلی برای اطراق کاروانیان منظور گردیده بود، طاق چشمه ها

و بخشهای مانده پل براثر مرور زمان و متروکه شدن جاده و عدم استفاده، تخریب و ویران شده است.

 

تا دو دهه پیش آبهای ناشی از سیلابهای بهاری از زیر بقایای دهانه های پل. پس از سالیان دراز

جریان داشته است. برنمای داخلی پوش یکی از طاق چشمه ها آثار کاربندی آجری به چشم می خورد

که تا پاکار قوس آن از گل و لای انباشته بود. ساخت چنین جاده ها و پلهایی در دوره صفویه

علاوه برمقاصد تجاری و نظامی، به منظور آسایش و تردد کاروانیان در کوتاه ترین مسیر متعارف مورد توجه بوده است.

 

جاده سنگفرش

 

استفاده فعلی از جاده سنگ فرش

تا چند دهه اخیر، قبل از اعلان مراتع سیاه کوه به عنوان منطقه حفاظت شده و امن (پارک ملی کویر)

دامداران و عشایر گرمسار، گله های خود را از طریق این جاده به مراتع مذکور گسیل میداشتند.

این راه از جنوب گرمسار، پس از عبور از روستای ساروزن بالا و پایین، کهک یا سنرد و دکل علی آباد

در جهت جنوب غرب به مجموعه تاریخی سیاه کوه منتهی میگردد.

درحال حاضر نیز تردد از این جاده تاریخی به صورت موردی انجام می گیرد و با توجه به مدیریت پارک ملی کویر

و مجموعه تاریخی سیاه کوه توسط سازمانهای محیط زیست و میراث فرهنگی استان تهران و صدور مجوز بازدید

از این مناطق توسط ادارات استان تهران، ورود به منطقه از طریق جاده ورامین، پیشوا، امامزاده جعفر،

جاده شوسه کنار راه آهن و آبادیهای عسگر آباد و حصار گلی انجام می گیرد.

 

معدن نمک گرمسار

معدن نمک گرمسار یکی از شگفت انگیزترین جاذبه هایی است که برای طبیعت دوستان و گردشگران گزینه ای عالی محسوب

می شود و سالانه مسافران زیادی برای بازدید از این منطقه به استان سمنان و شهر گرمسار سفر می کنند.

تونل نمکی در گرمسار بزرگترین معدن و تونل نمکی در منطقه خاورمیانه است و در حال حاضر ۴۰ تونل نمک را در خود جای داده است.

لازم به ذکر است که بگوییم این غار سهم عمده ای در استخراج نمک در کشور ایران دارا می باشد.

این معدن که در نوع خود در بین معادن نمک منطقه بی نظیر است در داخل تونل های آن

۶ ستون بزرگ نمک به ارتفاع ۱۲ متر و به شعاع تقریبی ۱۰ در ۲۰ متر جهت جلوگیری از ریزش تونل پیش بینی شده است

که با ورود به داخل تونل چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کند.

 

زمانی که به بازدید از این منطقه ی جذاب و دیدنی می روید، زیباترین منظره ای که به چشمانتان برخورد می کند شیارهایی است

که توسط باران شستشو می شود. همچنین در طول مسیر کریستال های نمک” هم خود نمایی می کنند

که به شکل های گل کلمی، تخم مرغی، لایه ای، با رنگ های متنوع دیده می شوند. این تنوع رنگ به دلیل وجود عناصر و ناخالصی ها در ترکیب نمک است.

 

درجه خلوص نمک بسیاری از این معادن بالای ۹۸ درصد است. معدن کوهدشت کهن و معدن سالار از زیباترین معادن نمک این منطقه است.

قندیل‌های زیبای نمکی در این معادن هرساله گردشگران بسیاری را جذب می‌کند.

غار نمکی گرمسار

غار نمکی بخشی از معادن نمک است که برکه کوچکی وسطش جا خوش کرده. برکه پر از آب نمک است و خنکی و سکوت غار، برای تمدد اعصاب و آرامش معجره می‌کند.

غار نمکی

 

اقامتگاه گردشگری، توریستی و بومگردی کهن سرای کیهان از شما دعوت می کند تا ضمن سیاحت و گردش در شهر گرمسار و جاذبه های توریستی دیگر آن شامل مجموعه سیاهکوه ، خانه تاریخی باقری ها ، جاده سنگ فرش و کویر ریگ جن ، میهمان ما جهت سرو غذا و اقامت در روستای باستانی گردشگری سنرد باشید.

تاریخچه کاروانسرای قصر بهرام

در اوایل سال ۱۳۳۷ مطلبی در روزنامه‌های ایران تحت عنوان کشف قصر بهرام گور در نزدیکی دریاچه‌ی نمک کویر مرکزی منتشر شد.

انتشار این خبر به مانند کشف بنایی ناشناخته و پیدا شدن بنایی دیگر از ساسانیان بازتاب یافت. اما راستش بنا  تا آن‌ موقع خیلی

ناشناخته نبود و  تعلق آن به دوره‌ی ساسانی نیز قطعی به نظر نمی‌رسید. اگر از همان سال ۱۳۳۷ به عقب برویم، خواهیم دید که

ایران‌‌شناسان برجسته به آن توجه نشان داده‌اند. مرحوم منوچهر ستوده (۱۲۹۲ – ۱۳۹۵) آنچنان به منطقه اشراف داشت که راهنمای

علاقه‌مندان می‌شد. مرحوم ایرج افشار (۱۳۰۴ – ۱۳۸۹) نیز در سال ۱۳۳۴ از این بنا عکس‌هایی برداشته بود. در سال ۱۳۱۲

آلفونس گابریل (Alfons Gabriel) اتریشی به همراه همسرش از آن دیدن کرده بود. بوهزه‌ (F. A. Buhse)، گیاه‌شناس روسی،

در سال ۱۸۴۹ (۱۲۲۸ خورشیدی) از آن عبور کرد. حتی این کاروانسرا در گزارش پیترو دلاواله (Pietro della Valle) و توماس هربرت

(Thomas Herbert)، که هر دو در قرن هفدهم میلادی می‌زیستند، آمده است. کاروانسرای قصر بهرام که با نام‌های کاروانسرای

شاه عباسی و رباط سیاه‌کوه نیز شناخته شده است، از جاهای دیدنی گرمسار به شمار می‌‌رود و در استان سمنان، جنوب شهر

گرمسار و در محدوده‌ای که اکنون پارک ملی کویر نامیده می‌شود، قرار دارد.

قصر بهرام

نام گذاری قصر بهرام گور

به گفته‌ی ایرج افشار، این بنا از آن رو قصر بهرام گور نامیده شده که، به گفته‌ی شکارچیان و مسافران، بهرام پنجم ساسانی

(۴۲۱ – ۴۳۸ میلادی) در همین نواحی شکار می‌کرد. روزی بهرام در باتلاق‌های نمکین اطراف سفیدآب و بیابان مخوف ریگ جن فرو رفت

و دیگر برنگشت. به گفته‌ی احمد مستوفی‌الممالک، که خاندانش در اینجا شکار می‌کردند، در این منطقه تا همین چند دهه‌ی پیش

گورخرهای زیادی وجود داشت. اما از اوایل دهه‌ی ۱۳۶۰ هیچ گورخری در این منطقه مشاهده نشده است. از طرف دیگر نکته‌ای که

باعث می‌شود این بنا را در آغاز کار نه کاروانسرا بلکه قصر یا ساختمان شکاری بدانیم فاصله‌ای است که بنا از نزدیک‌ترین چشمه‌ی آب

شیرین دارد. چشمه‌ی آب شیرین، که به چشمه‌ی شاهی نامور است، در فاصله‌ی هفت کیلومتری بنا قرار دارد که با کانال‌های سنگی

آبش به سمت سازه سرازیر می‌شده است. به نظر می‌رسد علت ساختن ساختمان در چنین فاصله‌ای از چشمه آن بوده که هیبت بنا

و سر و صدای احتمالی برخاسته از فعالیت‌های آن موجب فراری دادن حیوانات نشود و همچنان گورخر و حیوانات دیگر برای نوشیدن به حوالی این چشمه بیایند.

 

قصر بهرام

بنای کاروانسرا

علاوه بر آن، استفاده از سنگ به جای آجر نشانه‌ی دیگری از قدیمی‌تر بودن آن نسبت به کاروانسراهای آجری دوره‌ی صفوی است.

تمام این شواهد نشان می‌دهند که زمانی اینجا کاربری‌ای غیر از کاروانسرا داشته و کلنگش پیش از دوره‌ی صفوی خورده شده اما مدرک

و استدلالی که ما را مجاب کند که آن را متعلق به دوره‌ی ساسانی و بهرام گور بدانیم وجود ندارد. در نوشته‌های جغرافی‌دانان اسلامی

نیز هیچ کجا بحثی از سیاه‌کوه، که بنا در پای کوه‌های سیاهش قرار دارد، نشده است؛ زیرا در اوایل دوره‌ی اسلامی راه ارتباطی اصفهان

به خراسان از سمت نائین، طبس، ترشیز و نیشابور می‌گذشته و اصلاً اینجا در مسیرهای اصلی قرار نداشته است.

 

به نظر می‌رسد در زمان صفویه توجه خاصی به راه سیاه‌کوه به عنوان معبر ارتباطی بین اصفهان و خراسان و ری شده باشد. کاروانسرای

قصر بهرام در این زمان مهم‌ترین مرکز ارتباطی بین شرق و غرب حاشیه‌ی کویر شد؛ پایگاه ارتباطی و محل داد و ستد بازرگانان بود.

بازرگانان با کاروان‌های خود از سمت اصفهان و آران و بیدگل می‌آمدند و با گذشتن از کاروانسرای مرنجاب، در قصر بهرام اتراق می‌کردند.

در آنجا تصمیمات کلی برای مبادله‌ی کالا یا حمل کالا به شهرهای مورد نظر گرفته می‌شد.

 

دو ماخذ مهم جهت احیای بنا

توجه و احیای این بنا در دوره‌ی صفوی از دو مأخذ دریافت می‌شود: یکی کتاب تاریخ عالم آرای عباسی نوشته‌ی اسکندر بیگ ترکمان و

دیگری قدیمی‌ترین یادگاری‌ای که در بنا نوشته شده است. در کتاب تاریخ عالم آرای عباسی، نوشته شده که شاه عباس بزرگ

(۹۷۸ – ۱۰۳۸ قمری / ۱۵۷۱ – ۱۶۲۹ میلادی) با صرف هزینه‌ی ده هزار تومان رباط سیاه‌کوه و راه‌های اطرافش را ساخت. منظور از

رباط سیاه‌کوه در واقع همین بنایی است که به قصر بهرام گور معروف شده است. بر روی قشر گچی اتاق‌ها یادگاری‌هایی نوشته شده

که قدیمی‌ترینشان به سال ۱۰۰۱ قمری برمی‌گردد.

کاروانسرای قصر بهرام

نکته‌ی جالب آنکه بر روی سنگ‌های تراش نما و تخته‌سنگ‌های کانال سنگی، حروف لاتین Q, O, D, P, E, Y, W, M, S حک شده که ظاهراً

علائم سنگ‌تراشان هستند. شاید از روی آنها بتوان به این نتیجه رسید که احتمالاً پیمانکار یا بنا یک فرد خارجی بوده است.

در ساخت بنا از سنگ‌های روشن استفاده شده است؛ بنابراین می‌توان تصور کرد زمانی که کاروانسرا زنده بوده، در دل منطقه‌ای که سنگ‌

کوه‌هایش همه سیاه بوده‌اند، چه جلوه‌ای داشته است.

 

قصر بهرام

پلان بنا از نوع متقارن و مربع مستطیل به ابعاد ۷۴ در ۶۵ است. دو در دارد: یکی جنوبی و دیگری شمالی. دو سکو و دو اتاق هم در دو طرف

دروازه‌ی ورودی وجود دارد. داخل آن حیاط بزرگی است که دورتادور آن را اتاق‌های کوچک فراگرفته است. در بدنه‌ی غربی حیاط یک تالار با

شاه‌نشین و طاقچه‌هایی در اطراف و ایوانی در جلو ساخته شده و در زیر تالار زیرزمین بزرگی است. در پشت ساختمان‌های داخل حیاط هم

طویله‌های سراسری با آخورهای متعدد و کنار هر آخور سکویی برای استراحت چهارپادار و اجاقی برای طبخ بوده است. در چهار گوشه

و میان اضلاع شرقی و غربی نیز شش برج دفاعی که دارای تیرکش هستند.

 

تالار کاروانسرای قصر بهرام

 

اهمیت جغرافیایی کاروانسرا قصر بهرام

اگر به موقعیت جغرافیایی و راه‌ها نگاه کنیم دور نمی‌نماید که کاروانسرا جایگاه مهمی را اتخاذ کند: کاروانسرا در محلی واقع شده که از آن

یک مسیر از سمت کویر به گرمسار و فیروزکوه می‌رفت و از یک مسیر به ورامین و تهران. در واقع قبل از اینکه جاده‌ی تهران-قم راه‌اندازی

شود، این مسیر کوتاه‌ترین راه بین تهران و کاشان بود و حکم شاهراه را داشت.

همان‌طور که اشاره شد، در دوره‌های زمانی مختلف اشاراتی از کاروانسرا و راهی که در آن قرار دارد در دست است. آنچه مسلم است

آن است که از دوره‌ی پهلوی، و شاید قدری قبل از آن، این مسیر و کاروانسرا از رونق افتاد. ایرج افشار در سال ۳۷ می‌نویسد کاروانسرا

چهل‌سالی است که متروک شده و گابریل نیز در گزارشش که در سال ۱۳۱۲ نوشته می‌گوید زمانی که او از جاده می‌گذشته، از

کاروانسرا استفاده‌ای نمی‌شده است.

این ساختمان اکنون به عنوان مهمان‌سرای پاسگاه شکاربانی در پارک ملی کویر مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.

راه اصلی به منطقه‌ی پارک ملی کویر از تهران از طریق جاده‌ی آسفالته‌ی ورامین-پیشوا (امامزاده جعفر) است. جاده‌ی شوسه‌ی کنار

راه‌آهن به مبارکیه می‌رسد. جاده از حاشیه‌ی منطقه‌ی مبارکیه ادامه پیدا می‌کند و بعد از آن وارد منطقه می‌شود.

از کاشان هم باید به آران و بیدگل رفت و از آنجا به مرنجاب. سپس از راه کویر کهک شهرستان گرمسار هم می‌شود وارد پارک ملی کویر شد.

کاروانسرای قصر بهرام در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۵۴ به جمع آثار ملی پیوست و بهترین نقطه در پارک ملی کویر از منظر گسترش

اکوتوریسم شناخته شده است.